TARSUS’UN DÜŞMAN İŞGALİNDEN KURTULUŞUNUN 101.YILI KUTLU OLSUN!
Birinci Dünya Savaşı’na, İngiltere, Fransa ve Rusya’nın oluşturduğu İtilaf Devletleri’ne karşı, Almanya ve Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun başı çektiği İttifak Devletleri yanında savaşa bir oldu, bitti ile katılmak zorunda kalan Osmanlı İmparatorluğu, İttifak Devletlerinin yenilmesi sonucu zor günler yaşayacaktı. 30 Ekim 1918 tarihinde Rauf Bey başkanlığındaki Osmanlı Heyeti ile İtilaf Devletleri adına İngiliz General CARLTHROPE Mondros Ateşkes antlaşmasını imzaladılar. Bu antlaşma çok kötü kaleme alınmıştı, Osmanlı İmparatorluğu aleyhine ağır sonuçlar doğuracaktı. Yıldırım Orduları Komutanlığını devralmak üzere, 31 Ekim 1918 tarihinde Suriye’den Adana’ya gelen Mustafa Kemal Paşa, antlaşma metni eline geçtiğinde tehlikeyi görerek Sadrazam Ahmet İzzet Paşa’ ya saptadığı sakıncaları yazdı. Ancak, Saray pasif kalıyor, itilaf devletleriyle bir sorun çıkmasını istemiyordu.
Mustafa KEMAL, ülkenin işgal edileceğini görüyor, mücadelenin yeni başlayacağını, Halkın elindeki silahlara sahip çıkmasını öğütlüyordu. 5 Kasım 1918 tarihinde Mersin’e geldi. 23 tümen Komutanı Bahattin Bey’ in misafiri oldu. Mutasarrıf ve Jandarma Komutanı Talat Bey’i çağırttı. Kendisinden Toroslardaki karakollar ve elinde bulunan silah ve mühimmat hakkında bilgi aldı. Adana’da ise ileri gelen halk temsilcileriyle toplantı yaparak işgale karşı mücadele verileceği, silahlarına sahip çıkmaları ve vatan savunmasına hazır olmalarını istedi. Mustafa Kemal Tarsus kuzeyinde gezerek burada mevziler hazırlanmasını da istedi. Bir bakıma Düşmana karşı direniş örgütlemesini Çukurova’da başlatmıştı.
İtilaf Devletleri, çok önceleri Osmanlı Devleti topraklarını yaptıkları anlaşmalarla aralarında taksim etmişlerdi. Mondros Mütarekesinin kendilerine tanıdığı hükümlerden de faydalanarak Anadolu’ ya asker çıkarmaya başladılar. Hatay bölgesine çıkan Fransız işgal birlikleri Dörtyol’da işbirlikçileri Ermeniler ile mezalime başlamışlardı. Bu duruma rıza göstermeyen halkımız ilk kurşunu 11 Aralık 1918 tarihinde Dörtyol’da sıktı. Özerli Köyünden Mehmet Çavuş 2 Ermeni milisi öldürdü. Buradan çetesiyle Karakese Köyüne geldi. Yolu barikat kurarak kapattı. Gelen Fransız birliğiyle çatışmaya girdi.15 Fransız askeri öldürüldü. Fransızlar geri çekildiler. İngiliz ve Fransız gemileri 16- 17 Aralık 1918 tarihinde Mersin açıklarına geldiler. 17 Aralık günü, önce İngiliz askerleri, akabinde de Fransız Askerleri Mersin’ e çıktılar. Bu suretle Çukurova’nın işgali başlamıştı. 19 Aralık günü Ermeni Lejyonerlerden oluşan Fransız işgal kuvvetler başlarında Fransız Komutan Yarbay ROMİEU olmak üzere Tarsus’u işgal etti. 20 Aralık 1918 tarihinde de yine Fransız Komutan ROMİEU komutasındaki Fransız Birliği Adana’yı işgal etti. Tarsus’u işgal eden Fransız askerleri, Şimdiki Merkez Polis Karakolu yerinde bulunan eski kız Mektebi binasına yerleştiler. Bu bina önünde nöbet tutan Ermeni askerler yoldan geçen Tarsuslulara ağır hakaretlerde bulunuyorlardı. Tarsuslular bu yolu hakarete maruz kalmamak için kullanmaz olmuşlardı. 04 Ocak 1919 tarihinde, Tarsuslu Handı Abdo, Fransız Karargâh binasının önünden geçerken Ermeni Askerler ona da ağır hakaretler ettiler. Hakareti kaldıramayacak yapıda olan Hancı Abdo, bıçağını çekerek askerlere saldırdı. Ermeni askerler etrafını çevirerek Hancı Abdo’yu süngüler ile yaraladılar. Fransız Komutanın yetişerek Hancı Abdo’yu hastaneye göndermesi olayı Tarsus’ta yankılandı. Halk özellikle gençler silahlı olarak Hükümet Konağı’nı ablukaya aldı. Büyük bir protesto gösterisi oldu. Fransız Komutan hemen durumu Adana’ya bildirdi. Adana işgal Kuvvetleri komutanı Albay BREMON hemen Tarsus’a geldi. Halkın temsilcileriyle görüştü. Halkın isteklerinin tamamını kabul ettiğini ancak halkın dağılmasını istedi. İleri sürülen şartlar: Olaya sebebiyet veren komutan Yüzbaşı Kule görevden alınacak, olaya katılan Ermeni Askerler yargılanacak, Fransız birliğindeki Ermeni askerler geri çekilerek Cezayir ve Tunuslu Müslüman askerler getirilecekti. İstekler aynen yerine getirildi. Tarsus Halkı işgale karşı ilk tepkisini göstermişti.
Türk Halkı düşman işgali altında yaşamayı kabul etmeyecekti. 4- 11 Eylül 1919 tarihinde toplanan Sivas Kongresinde alınan kararlar gereği, Kuvayı Milliye müfrezeleri ve Müdafaa-i Hukuk Teşkilatları kurulmaya başladı. Tarsus bölgesinde ilk Kuvayı Milliye teşkilatlanması başladı. 16 Mart 1920 tarihinde Yedek Teğmen Veli Haşim Çiftçi, Tarsuslu Lütfi Oğuzcan Namrun ve Karatiken köylerinde çalışmalara başladılar. Veli Haşim ÇİFTÇİ Mut’ tan gelen silahlarla çetesini kurdu. Keşbükü Köprüsünü tuttu. Bu çetenin adı Tozkoparan’dı. Yine Muhat çevreli2 den Molla Kerim köylülerini örgütledi, Kösebalcı’dan Güllü Fakı Mehmet Ağa ile birlikte çetelerini kurdular. Bu çetenin adı da Çekliktaş oldu. Tarsuslu Lütfi Oğuzcan’da yedek teğmen Mahmut Aysan ile birlikte Tarsus Gençler Müfrezesini kurdular. 19 Mart 1920’de ise Belenkeşlikli Hacı İshak Ağa başkanlığında Tarsus Müdafaa-i Hukuk Teşkilatı kuruldu. Mustafa Kemal Paşa’nın Batı Klikya Komutanı olarak görevlendirdiği Yüzbaşı Ali RATİP (Sinan Tekelioğlu) 1 Nisan 1920 günü yanında bulunan üsteğmen Mustafa ve Teğmen Besim ALBAYOĞLU ve milislerle Karaisalı’ ya girdi. Burayı karargâh olarak kullanacaklardı. Durumdan haberdar olan Tarsus’un Müftü Mahallesinden Karaisalı Jandarma Karakol Komutanı üsteğmen Hasan Fehmi Akıncı heyeti karşıladı. Birlikte hareket ederek Kuvayı Milliye karşıtı Kaymakam’ı görevden aldılar. Karaisalı bu suretle Kuvayı Milliye’nin eline geçti. Karaisalı çevresinde bulunan Köylerde Hasan Fehmi Bey, başarılı direniş örgütlenmeleri yaptı. Tarsus Grup Komutanlığı ve Kavaklıhan Grup Komutanlıkları kuruldu. Tarsus Grup Komutanı olarak Yaşar Bey, daha sonra Binbaşı Ferahim Şavuz, Kavaklıhan Grup Komutanı da istihkâm üsteğmen Cemal Efe olarak tanınan Cemal (Ziyal) oldu. Bu grup komutanlıklarına bağlı onlarca müfrezeler kuruldu. Bu müfrezelerin silah ihtiyaçları Hasan Fehmi Akıcı tarafından karşılandı. Kurtuluş ilk önce Toroslar’dan başladı.
Mart ve Nisan 1920 tarihlerinde Çamalan, Kadirhan, Kelebek, Bucak ve Durak, Belemedik, Hacıkırı Fransız Karakolları ele geçirildi. Toroslardan Fransız askerleri temizleniyordu. Sadece Pozantı’da Fransa’nın ünlü ve madalyalı Menil Taburu bulunuyordu. Tabur etrafı Kuvayı Milliye Müfrezeleriyle çevrilmişti. Tabura ikmal yapılamıyordu. Adana Fransız İşgal Kuvvetleri Komutanlığı Menil Taburunu kurtarmak ikmal ve haberleşme sağlamak istiyordu. Bu nedenle 15-17 Nisan 1920 de 1. Kavaklıhan, 17- 20 Mayıs 1920 de 2. Kavaklıhan Savaşlarında Kuvayı Milliye karşısında yenilerek çekilmek zorunda kaldı. Pozantı’da abluka altında olan Menil Taburuna ya teslim ol, ya da Mersin’ e doğru hareketlen emri verildi. Binbaşı Menil komutasında ki birlik, teslim olmayı kabul etmeyerek, Mersin’e doğru gitmek üzere Pozantı’dan ayrıldı. Ancak araziyi bilmemeleri sebebiyle yolunu kaybetti. Karaisalı Jandarma Komutanı Üsteğmen Hasan Fehmi Akıncı komutasındaki Karabomba Müfrezesi ve Gülekli milisler, Gülekli Kemal ve Gülek Jandarmaları, Çamalan Jandarma Komutanı teğmen Hafız Mehmet Tevfik Bey ve Jandarma neferlerinin gayretleriyle esir alındı. Fransa’nın Madalya’lı ünlü Komutanı Binbaşı Menil esir olmuş, komutan üsteğmen Hasan Fehmi Akıncı’nın hazırladığı anlaşmayı imzalamak zorunda kalmıştı. Bu suretle Toroslar Fransızlardan tamamen temizlenmişti. Fransız işgal birlikleri Tarsus’a hapsedilmişti. Kuvayı Milliye Komutanlığı, Tarsus’u kurtarmak istiyordu. Ancak, Fransızlar Kuvayı Milliye Müfrezelerinin kuzeyden Tarsus’a saldırılarını önlemek için Tarsus’un Bağlar semtinde, hemen şehrin çeperinde tepelerde tahkimat yapmıştı. 400 kişilik bir birlik burada konuşlanmıştı.
15- 18 Temmuz 1920 tarihlerinde Tarsus Grup Komutanı Binbaşı Ferahim Şalvuz komutasında Müfrezelerimiz Bağlar Savaşında Fransızları üstlendikleri bu yerden söküp attı. Fransızlar çok kayıp vererek Tarsus’a doğru çekildiler. Ancak, maalesef cesaret timsali Toroslarda ilk örgütlemeleri yapan Demirbaş Müfrezesi Komutanı yedek teğmen Kozanlı Mustafa Nail, Tozkoparan Müfrezesi Takım Komutanı Tarsuslu Başçavuş Zahit, ilk Tarsus Müdafai Hukuk Teşkilatı Başkanı Belenkeşlikli Hacı İshak Ağa şehit oldu. Adana Fransız İşgal Kuvvetleri Komutanlığı Tarsus’ un tecrit edilmesi, tren yollarını kapatılması, ikamal ve haberleşme yapamamaları sebebiyle, 16 Temmuz 1920 tarihinde Adana’dan Albay Grasi komutasında büyük kuvvetlerle ve modern teçhizat, silahlarla uçakların desteğinde Tarsus yönüne hareketlendi. Batı Klikya Bölgesi Komutanı Sinan Tekelioğlu’nun talimatıyla Fransız Ordusunun önünü kesmek ve Tarsus’a sokmamak emri alan Milis Komutan Molla Kerim emrindeki Çeliktaş Müfrezesiyle Kamberhüyüğü Deresinde çatışmaya girdiği Fransız Birlikleriyle kahramanca savaşmasına rağmen, vaat edilen topçu desteğinin verilememesi ve takviye birlik gönderilemediğinden Fransız birlikleri tarafından esir alındı. Komutan Molla Kerim ve 150’ ye yakın Çeliktaş Müfrezesi çetesi şehit edildi.
Tarsus, 27 Aralık 1921 tarihinde Fransız İşgalinden kurtarıldı. Bu yıl kurtuluşun 101.yılı.
Tarsus’un kurtuluş savaşında yüzlerce Kuvayı Milliyeci şehit oldu. Çok önemli cesur komutanlarımızı da kaybettik. Demirbaş Müfrezesi Komutanı Kozanlı Mustafa NAİL, Tozkoparan Müfrezesi Takım Komutanı Tarsuslu Başçavuş Zahit, İlk Müdafaai Hukuk Teşkilatı Başkanımız Hacı İshak Ağa, Çeliktaş Müfrezesi Komutanı Milis Komutan Molla Kerim, Naili Hürriyet (Kazıkbaş) Müfrezesi Komutanı Kara Mehmet Ağa, bu müfrezenin makinalı tüfekçisi Türkistanlı Hacı Yoldaş, Kurbanlılı Akış Ağa Müfrezesi Komutanı Kurbanlılı Akış Ağa şehit oldular.
Bu vatan kolay kazanılmadı. Başta Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları olmak üzere tüm Kuvayı Milliyeci komutan ve çeteleri saygı, minnet ve rahmetle anıyoruz.
KURTULUŞ BAYRAMIMIZ KUTLU OLSUN!
Osman HOMURLU
TARSADER Başkanı
Çukurova Çağdaş, Sanat, Kültür ve Eğitim Vakfı
Kurucu ve Hukuk Sorumlusu
Emekli Cumhuriyet Savcısı
